متخصص اعصاب و روان یا روانپزشک، پزشکی است که در تشخیص، درمان و پیشگیری از بیماریهای مرتبط با سیستم عصبی و روانی تخصص دارد. این رشته از علم پزشکی، به مطالعه و درمان اختلالات روانی و رفتاری مانند افسردگی، اضطراب، اسکیزوفرنی، و اختلالات دوقطبی می‌پردازد. نقش روان‌پزشکان نهتنها در تشخیص و درمان، بلکه در بهبود کیفیت زندگی بیماران و حمایت از آنان در مسیر بازگشت به زندگی عادی است. در این مقاله عرفان نیایش به بررسی مفهوم، وظایف، مهارت‌ها، و سایر سرفصل‌های مرتبط با متخصص اعصاب و روان خواهیم پرداخت.در بیمارستان عرفان نیایش بهترین متخصصین اعصاب و روان شما را درمان می کنند.
متخصص اعصاب و روان یا همان روانپزشک که در انگلیسی به آن psychiatrist گفته می‌شود، فردی است که در تشخیص، درمان و مدیریت اختلالات روانی، رفتاری، عصبی و عاطفی تخصص دارد. برخلاف روان‌شناسان که معمولاً بر روی مشاوره و روان‌درمانی تمرکز می‌کنند، متخصصان اعصاب و روان می‌توانند دارو تجویز کنند و درمان‌های دارویی را نیز در برنامه‌های درمانی خود می‌گنجانند. برای تبدیلشدن به یک متخصص اعصاب و روان، دانشجویان باید ابتدا مدرک پزشکی عمومی خود را اخذ کنند و سپس دوره تخصصی روان‌پزشکی را به مدت چهار سال بگذرانند. پس از اتمام این دوره، می‌توانند در امتحانات تخصصی شرکت کرده و مجوز لازم را دریافت کنند.
برای کسب اطلاعات لازم در مورد متخصص عفونی به صفحه مورد نطر مراجعه کنید.
تخصص اعصاب و روان شامل زیرشاخه‌های مختلفی است که هرکدام به جنبه خاصی از سلامت روان تمرکز دارند. در ادامه هریک از این زیرشاخه‌ها را معرفی می‌کنیم.
۱. روان‌پزشکی اعتیاد (Addiction Psychiatry) این زیرشاخه به تشخیص و درمان اختلالات مربوط به سوء مصرف مواد و اعتیاد می‌پردازد. روان‌پزشکان اعتیاد بر روشهای درمانی دارویی و روان‌درمانی برای کمک به ترک اعتیاد و مدیریت عوارض آن تمرکز دارند.
۲. روان‌پزشکی اورژانس (Emergency Psychiatry) این حوزه بر درمان اختلالات روانی حاد و بحرانی در بخش‌های اورژانس متمرکز است. روان‌پزشکان اورژانس به ارزیابی و مدیریت فوری علائم شدید روانی مانند افسردگی حاد، اضطراب شدید یا اقدام به خودکشی می‌پردازند.
۳. روان‌پزشکی قانونی (Forensic Psychiatry) این شاخه از روان‌پزشکی به ارتباط بین سلامت روان و مسائل قانونی می‌پردازد. روان‌پزشکان قانونی در ارزیابی روانی مجرمان، ارائه گزارش‌های قانونی و شهادت در دادگاه‌ها تخصص دارند.
۴. روان‌پزشکی سالمندان (Geriatric Psychiatry) این زیرشاخه به تشخیص و درمان اختلالات روانی در سالمندان می‌پردازد. روان‌پزشکان سالمندان به مسائل مربوط به زوال عقل، افسردگی در سالمندی و دیگر مشکلات روانی مرتبط با پیری توجه دارند.
۵. مدیریت درد (Pain Medicine) روان‌پزشکان در این حوزه به درمان دردهای مزمن با استفاده از رویکردهای روان‌شناختی و دارویی می‌پردازند. این شاخه بهخصوص در افرادی که دردهای جسمی شدید دارند و این دردها بر وضعیت روانی آنها تأثیر گذاشته، اهمیت دارد.
۶. روان‌پزشکی کودک و نوجوان (Child and Adolescent Psychiatry) این شاخه بر ارزیابی، تشخیص و درمان اختلالات روانی در کودکان و نوجوانان تمرکز دارد. روان‌پزشکان این حوزه به مسائل مربوط به رشد و نمو روانی، اختلالات رفتاری، اضطراب و افسردگی در سنین پایین می‌پردازند.
۷. روان‌پزشکی رابط-مشاوره (Consultation-Liaison Psychiatry) این زیرشاخه که بهعنوان روان‌پزشکی بیمارستانی نیز شناخته می‌شود، به تعامل بین بیماریهای جسمی و روانی می‌پردازد. روان‌پزشکان این حوزه به بیماران بستری در بیمارستان که نیاز به ارزیابی و درمان روان‌پزشکی دارند، مشاوره می‌دهند.
۸. روان‌پزشکی خواب (Sleep Medicine) این حوزه به تشخیص و درمان اختلالات خواب مانند بی‌خوابی، آپنه خواب و نارکولپسی می‌پردازد. روان‌پزشکان این شاخه از روشهای دارویی و غیردارویی برای بهبود کیفیت خواب بیماران استفاده می‌کنند.
متخصص اعصاب و روان (روانپزشک) به درمان بیماریهای مرتبط با اعصاب و روان می‌پردازد. این متخصصین طیف گسترده‌ای از اختلالات و بیماری‌ها را درمان می‌کنند که می‌توان آنها را به دو دسته کلی تقسیم کرد: ● بیماریهای روانی (Psychosis) ● بیماریهای عصبی (Necrosis) در ادامه، تعدادی از این بیماری‌ها را معرفی می‌کنیم.
افسردگی یک اختلال روانی رایج است که با احساس ناراحتی عمیق، بی‌انگیزگی، کاهش علاقه به فعالیت‌های روزمره و تغییرات در خواب و اشتها همراه است. افراد مبتلا به افسردگی ممکن است احساس بی‌ارزشی، گناه یا ناامیدی کنند و در موارد شدید، به خودکشی فکر کنند یا به آن اقدام کنند. درمان افسردگی شامل داروهای ضدافسردگی، روان‌درمانی و گاهی تغییرات در سبک زندگی است.
اختلالات اضطرابی شامل مجموعه‌ای از مشکلاتی است که با نگرانی شدید، ترس و اضطراب همراه است. این اختلالات می‌توانند به شکل‌های مختلف مانند اختلال اضطراب فراگیر (GAD)، اختلال هراس (Panic Disorder)، و فوبیاها (Phobias) بروز کنند. درمان اضطراب شامل داروهای ضداضطراب، روان‌درمانی و تکنیک‌های مدیریت استرس است.
اسکیزوفرنی یک اختلال روانی شدید و مزمن است که باعث تفکرات آشفته، توهمات، هذیان‌ها و کاهش عملکرد روزمره می‌شود. افراد مبتلا به اسکیزوفرنی ممکن است واقعیت را بهدرستی درک نکنند و رفتارهای غیرمعمول یا عجیب نشان دهند. درمان این اختلال توسط متخصص اعصاب و روان انجام می‌شود و شامل ترکیبی از داروهای ضدروان‌پریشی و روان‌درمانی است.
اختلال دو قطبی یک اختلال خلقی است که با تغییرات شدید در حالت روحی مشخص می‌شود. افراد مبتلا به این اختلال، دوره‌هایی از افسردگی شدید و شیدایی (مانیا) را تجربه می‌کنند. در فاز مانیا، فرد احساس انرژی زیاد، خوش‌بینی افراطی و رفتارهای بی‌پروا دارد. درمان شامل داروهای تثبیت‌کننده خلق و روان‌درمانی است.
OCD یک اختلال اضطرابی است که با افکار وسواسی مزاحم و رفتارهای اجباری برای کاهش اضطراب همراه است. افراد مبتلا به OCD ممکن است مجبور به انجام رفتارهای تکراری مانند شستن دست‌ها، چککردن قفل‌ها یا مرتبکردن اشیا به شکلی خاص شوند. درمان، شامل داروهای ضدافسردگی و روان‌درمانی است.
ADHD یک اختلال عصبی‌رشدی است که با مشکلاتی در توجه، بیش‌فعالی و رفتارهای تکانشی مشخص می‌شود. این اختلال بیشتر در کودکان مشاهده می‌شود، اما می‌تواند تا بزرگسالی ادامه یابد. متخصص اعصاب و روان درمان ADHD را با ترکیبی از داروهای محرک، روان‌درمانی و مشاوره رفتاری انجام می‌دهد.
این دسته، شامل مشکلاتی مانند بی‌خوابی، آپنه خواب، نارکولپسی و اختلال حرکت در خواب است. اختلالات خواب می‌توانند تأثیر جدی بر کیفیت زندگی فرد داشته باشند. درمان شامل داروها، تغییرات در سبک زندگی و گاهی دستگاه‌های خاص مانند CPAP برای آپنه خواب است. متخصص اعصاب و روان یک و یا ترکیبی از این روش‌ها را برای درمان استفاده می‌کند.
اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) پس از مواجهه با یک رویداد آسیب‌زا ایجاد می‌شود و شامل علائمی مانند بازگشت‌های ذهنی (فلاش‌بک‌ها)، کابوس‌ها، اضطراب شدید و افکار غیرقابل کنترل در مورد رویداد است. افراد ممکن است از یادآورهای رویداد آسیب‌زا اجتناب کنند و دچار تحریک‌پذیری بالا، مانند مشکلات خواب شوند. درمان معمولاً شامل درمان‌های متمرکز بر trauma مانند CBT، EMDR (درمان حساسیت و حرکات چشم) و دارو برای مدیریت علائم است.
یکی دیگر از بیماری‌هایی که درمان آن در حوزه کار متخصص اعصاب و روان قرار می‌گیرد، اختلالات شخصیتی است. اختلالات شخصیتی، گروهی از مشکلات بهداشت روان هستند که با الگوهای پایدار و برجسته‌ای از رفتار، شناخت و تجربه درونی که بهطور قابل توجهی از انتظارات فرهنگی دور است، شناخته می‌شوند. این الگوها انعطاف‌پذیر و همه‌جانبه هستند و باعث ناراحتی یا اختلال قابل توجهی می‌شوند. انواع اختلال شخصیت، شامل اختلال شخصیت مرزی، اختلال شخصیت خودشیفته و اختلال شخصیت ضد اجتماعی است. درمان معمولاً شامل روان‌درمانی است و در برخی موارد، دارو برای علائم خاص تجویز می‌شود.
دمانس گروهی از اختلالات است که بهتدریج عملکرد شناختی را کاهش می‌دهد و شامل مشکلات در حافظه، تفکر و توانایی‌های اجرایی است. بیماری آلزایمر شایع‌ترین نوع دمانس است که با اختلال در حافظه و سایر عملکردهای شناختی، بهتدریج باعث اختلال در فعالیت‌های روزمره می‌شود. درمان، شامل داروها برای مدیریت علائم و استراتژی‌های درمانی برای حمایت از عملکرد شناختی و کیفیت زندگی است.
اختلالات خوردن شامل رفتارهای غیرطبیعی در رابطه با غذا و وزن است. آنورکسی شامل عدم مصرف کافی غذا و ترس شدید از چاقی است. بولیمیا شامل خوردن مقادیر زیادی غذا بهطور مداوم و سپس تلاش برای جلوگیری از افزایش وزن از طریق رفتارهایی مانند استفراغ عمدی است. متخصص اعصاب و روان، این بیماری‌ها را با استفاده از دارو و همچنین ارجاع به روان‌شناس و متخصص تغذیه درمان می‌کند.
اعتیاد شامل وابستگی مداوم به مواد مخدر یا الکل است که بهطور قابل توجهی بر زندگی فرد تاثیر می‌گذارد و باعث مشکلات جسمی، روانی و اجتماعی می‌شود. درمان اعتیاد شامل برنامه‌های درمانی و حمایتی، مشاوره و روان‌درمانی، و در برخی موارد، دارو برای مدیریت علائم ترک و پیشگیری از عود است.
برای کسب اطلاعات لازم در مورد جراح کولورکتال به صفحه مورد نظر مراجعه کنید.
همان‌طور که ذکر شد، درمان‌های ارائه‌شده توسط متخصص اعصاب و روان عمدتاً بر مداخلات دارویی و مدیریت کلی سلامت روان بیمار متمرکز است. هدف از این درمان‌ها کاهش علائم، بهبود کیفیت زندگی و کمک به بیمار در مدیریت بهتر بیماری است. در ادامه به درمان‌های رایج که توسط متخصص اعصاب و روان اعمال می‌شوند، می‌پردازیم.
یکی از اصلی‌ترین وظایف متخصص اعصاب و روان، تجویز و مدیریت داروها برای بیماران مبتلا به اختلالات روانی است. این داروها بسته به نوع و شدت اختلال، ممکن است شامل داروهای ضدافسردگی، ضداضطراب، ضدروان‌پریشی یا تثبیت‌کننده‌های خلقی باشند. بهعنوان مثال، داروهای ضدافسردگی مانند مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (SSRIs) برای درمان افسردگی و اضطراب تجویز می‌شوند. برای اختلالات شدیدتر مانند اسکیزوفرنی، داروهای ضدروان‌پریشی تجویز می‌شود که به کنترل علائم روان‌پریشی کمک می‌کنند.
متخصص اعصاب و روان علاوهبر تجویز دارو، وظیفه تنظیم دوز و مدیریت مصرف داروها را نیز بر عهده دارد. این وظیفه شامل نظارت بر عوارض جانبی داروها، ارزیابی اثربخشی آنها و تغییر یا تنظیم درمان‌ها در صورت نیاز است. نظارت دقیق بر وضعیت بیمار و انجام تنظیمات لازم در داروها می‌تواند به بهبود نتایج درمانی و کاهش خطرات مرتبط با مصرف طولانی مدت داروها کمک کند.
متخصصان اعصاب و روان اغلب بهعنوان بخشی از یک تیم درمانی بزرگ‌تر فعالیت می‌کنند. این تیم شامل روان‌شناسان، مشاوران، مددکاران اجتماعی و پرستاران هستند.
علاوهبر داروها، متخصصان اعصاب و روان ممکن است از روشهای نوین درمانی مانند تحریک مغناطیسی ترانس‌کرانیال (TMS) برای بیماران با افسردگی مقاوم به درمان‌های دارویی استفاده کنند. این روش‌ها معمولاً برای بیمارانی به کار می‌روند که به داروهای سنتی پاسخ مناسبی نداده‌اند و نیاز به درمان‌های جایگزین دارند.
متخصص مغز و اعصاب (نورولوژیست) و روانپزشک یا متخصص اعصاب و روان (سایکیاتریست) هر دو با سلامت مغز و سیستم عصبی مرتبط هستند، اما تفاوت‌های اساسی با هم دارند. نورولوژیست به تشخیص و درمان بیماریهای عصبی مانند سکته مغزی، صرع و پارکینسون می‌پردازد و بیشتر با جنبه‌های فیزیکی مغز و اعصاب سروکار دارد. روانپزشک به اختلالات روانی و عاطفی مانند افسردگی، اضطراب و اسکیزوفرنی می‌پردازد و درمان‌های دارویی و روان‌درمانی ارائه می‌دهد.
مراجعه به متخصص اعصاب و روان زمانی اهمیت پیدا می‌کند که مشکلات روانی و عاطفی بهطور قابل توجهی بر کیفیت زندگی فرد تأثیر بگذارند. علائمی که نشان می‌دهد لازم است توسط متخصص اعصاب و روان ویزیت شوید، شامل موارد زیر است. اگر یک یا چند علامت را داشتید، لازم است از دکتر متخصص اعصاب و روان وقت بگیرید.
برای استفاده حداکثری از ملاقات خود با پزشک لازم است موارد زیر را در نظر بگیرید:
سخن آخر متخصص اعصاب و روان یا روانپزشک، پزشکی است که در تشخیص و درمان اختلالات روانی و عصبی مانند افسردگی، اضطراب، اسکیزوفرنی و اعتیاد تخصص دارد. این متخصصان نقش کلیدی در بهبود کیفیت زندگی بیماران با استفاده از روشهای دارویی و درمان‌های نوین ایفا می‌کنند. با توجه به تخصص‌های مختلف در روان‌پزشکی، هر بیمار می‌تواند با توجه به نیازهای خاص خود، از درمان مناسب بهره‌مند شود. آگاهی از زمان مناسب برای مراجعه به این متخصصان می‌تواند در پیشگیری و مدیریت بهتر مشکلات روانی کمک‌کننده باشد.
مطلب پیشنهادی: جراحی لاپاراسکوپی
https://www.nhs.uk/mental-health/talking-therapies-medicine-treatments/medicines-and-psychiatry/psychiatry/